Φέρτε στο νου σας την εξής σκηνή. Σε ένα ιατρείο, ο θεράπων ιατρός και ασθενής συναντιούνται για να συζητήσουν τα αποτελέσματα των εξετάσεων του δεύτερου. Ο ιατρός ξεκινάει τη σκέψη του με την εξής φράση: «Λοιπόν, οι εξετάσεις δεν είναι και τόσο καλές. Δυστυχώς, δείχνουν αυξημένο το PSA και θα χρειαστεί να….». Η συνέχεια αυτής της κουβέντας, σε σεναριακό επίπεδο (που δεν απέχει όμως από τη πραγματικότητα) δεν έχει και πολύ σημασία, γιατί αυτό που όλοι σκεφτόμαστε -και κυρίως ο ασθενής και οι συγγενείς του- είναι: «Έχω καρκίνο», «Χριστέ μου, έχει καρκίνο», «Παναγία μου, τι μας βρήκε…».
Οι βασικοί πρωταγωνιστές της παραπάνω σκηνής, μόλις υπέστησαν ένα σοκ. Μια ρήξη στη ζωή τους. Ένα σημείο κομβικό, όπου ξαφνικά οι καρδιές πάλλονται με αγωνία και οι σκέψεις που τους κατακλύζουν έχουν ένα χρώμα σκούρο και απελπιστικό.
Κάτι λένε όμως οι ερευνητές για αυτές τις μαύρες σκέψεις και αυτό «το κάτι» το ονομάζουν μεροληψία της απαισιοδοξίας.
Τι είναι η μεροληψία της απαισιοδοξίας;
Η μεροληψία της απαισιοδοξίας είναι μια γνωστική προκατάληψη που προκαλεί στους ανθρώπους να υπερεκτιμούν την πιθανότητα να τους συμβούν άσχημες καταστάσεις. Αυτή η προκατάληψη, στρεβλώνει τη διαδικασία σκέψης και μπορεί να είναι επιζήμια για τη συναισθηματική ζωή, γι’ αυτό συνδέεται έντονα με διάφορες δυσκολίες ψυχικής υγείας, και κυρίως με την κατάθλιψη.
Γιατί με ενδιαφέρει αυτή η πληροφορία;
Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε τη παραπάνω έννοια σε προσωπικό επίπεδο, καθώς η προκατάληψη της απαισιοδοξίας μπορεί να κάνει το άτομο που έχει διαγνωστεί με καρκίνο και τους συγγενείς του, να υποφέρουν σε αυτή τη σφαίρα μιας πιο μαύρης πραγματικότητας, που απέχει πολύ από τα προγνωστικά της νόσου.
Σε μια έρευνα του Maguire (1999), φάνηκε ότι κατά την ανακοίνωση της αρχικής τους διάγνωσης οι ασθενείς, αντί να ακούν τα λόγια του ιατρού, έφερναν στον νου τους σκηνές απελπισίας, πόνου και θανάτου. Οι ιατροί απέναντι σε αυτό, συνήθως αντιδρούσαν με το να τους κατακλύζουν με λεπτομέρειες για να τους καθησυχάσουν και υπήρχε μεταξύ τους ένα σημαντικό επικοινωνιακό κενό.
Το πρόβλημα με την απαισιοδοξία στην αρχική διάγνωση
- Η απαισιοδοξία μπορεί να κάνει τον ασθενή να αποφύγει να εμπλακεί σε θεραπεία, λόγω της υπόθεσης του ότι σίγουρα θα αποτύχει.
- Η απαισιοδοξία μπορεί να κάνει τον ασθενή να αισθάνεται πολύ έντονο στρες, λόγω της υπόθεσης ότι σίγουρα δε θα λειτουργήσει η θεραπεία. Αυτό το στρες έχει μια επιβλαβή ορμονική διάσταση στον οργανισμό. Ενέχει επίσης και την υιοθέτηση επιβλαβών αγχολυτικών συνηθειών όπως περισσότερο κάπνισμα και κατανάλωση πολύ λιπαρών τροφών που δρουν ανταγωνιστικά στη θεραπεία του.
- Η απαισιοδοξία μπορεί να κάνει τον ασθενή να απομακρυνθεί από οποιοδήποτε είδος στήριξης, οικογενειακής, κοινωνικής και ψυχολογικής, με την σκέψη του ότι όλα είναι μάταια.
Ως εκ τούτου, οι απαισιόδοξες οπτικές συνδέονται με θέματα, όπως η αύξηση του επιπολασμού των προβλημάτων υγείας και η δυσκολία προσαρμογής ασθενών (και μη) σε νέες καταστάσεις.
Δεν είναι έκπληξη το γεγονός ότι άτομα με καταθλιπτική συμπτωματολογία (πράγμα διόλου σπάνιο σε ογκολογικούς ασθενείς) είναι πιο επιρρεπή στην προκατάληψη της απαισιοδοξίας.
Θετική απαισιοδοξία
Μέχρι στιγμής, είδαμε τα πολλά θέματα που συνδέονται με την απαισιοδοξία. Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η απαισιοδοξία μπορεί να χρησιμεύσει ως έγκυρη γνωστική στρατηγική, που μας βοηθά να πάρουμε καλύτερες αποφάσεις.
Για παράδειγμα, η έρευνα δείχνει ότι η χρήση της απαισιοδοξίας ως αμυντικής στρατηγικής μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς να αποδώσουν καλύτερα σε διάφορες συνθήκες λήψης αποφάσεων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η απαισιόδοξη σκέψη ενθαρρύνει τους ασθενείς να θέτουν ρεαλιστικές προσδοκίες για τον εαυτό τους, ενώ παράλληλα τους ενθαρρύνει να προετοιμαστούν για πιθανές δυσκολίες που ενδέχεται να συναντήσουν στη πορεία της θεραπείας τους.
Διαφορά αρνητικής και θετικής απαισιοδοξίας
Η κύρια διαφορά μεταξύ αρνητικής απαισιοδοξίας και θετικής απαισιοδοξίας έγκειται στο ότι ενώ και οι δύο μορφές απαισιοδοξίας κάνουν τον ασθενή να υποθέσει ότι θα είναι δύσκολο να χειριστεί τη νόσο, η αρνητική απαισιοδοξία τον αποθαρρύνει, τον κάνει να αισθάνεται έντονο στρες και να εγκαταλείπει πρόωρα τη προσπάθεια, ενώ η θετική απαισιοδοξία τον ενθαρρύνει και τον προτρέπει να προετοιμαστεί αναλόγως.
Συμπερασματικά
Είναι σημαντικό για τη ψυχολογία του ασθενούς με καρκίνο και για τη θεραπευτική πορεία του ιδίου και των φροντιστών του, να επιτρέπει στον εαυτό του να αισθάνεται φοβισμένος και αγχωμένος αλλά αυτό να μην τον εγκλωβίζει σε μια σφαίρα απελπισίας με μόνο αρνητικό πρόσημο. Η απαισιοδοξία με ένα πρόσημο προετοιμασίας για αυτό που έπεται είναι ικανό να βοηθήσει και τον ιατρό αλλά και τον ασθενή να συντονιστούν στην από κοινού προσπάθεια ίασης.
*Maguire P. (1999) Improving communication with cancer patients. European Journal of Cancer 35:1415-22
Ελένη Ταρναρά, MSc, MBPS
Κλινική Ψυχολόγος
Υπεύθυνη Προγράμματος FIGHTSTRESS
Υπεύθυνη ΚΕΝΤΡΟΥ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ
Πηγή: aktinotherapeia.gr
